«

»

Дек 22 2016

Открытый урок-исследование

Эмирсалиева Севиля Эмирсалиевна  —  учитель начальных классов

 

Умер Ипчи. Омюр ёлу ве иджады. «Зейнеп тизе» икяеси. Дженкнинъ акъибетлери ве ачлыкъ фаджиасы.

Дерснинъ макъсаты:

— Умер Ипчининъ терджимеиалынен таныш олмакъ.

— Назарий бильги бермек.

— «зейнеп тизе» икяесининъ тарихий эсасыны ве фикирлерини бельгилемек.

— Зейнеп тизенинъ образыны тешкиль этмек.

— Талебелернинъ тарихий бильгилерини дюньябакъышларыны кенъешлитмек

— Ифадели окъувны инкишаф этмек.

— Ватанперверлик,джесюрлик,садыкълыкъ дуйгъуларыны тербиелемек.

Дерснинъ чешити: янъы мевзу.

Дерснинъ донатылувы: языджынынъ сюрети,эсернен багълы ресимлер,

таркъатма материал, Power Point презентациясы.

Дерснинъ кетишаты.

I.Тешкилий къысым.

— Селямлашув.

II. Алынгъан бильгилерини актуаллештимек.

— Эв вазифеси боюнджа суаллерге джевап бермек: Амет Озенбашлы «Дюнюмизин джанлы левхалары» икяеси.

Кечкен мевзумыз боюнджа суаллер береджем, джевапларыны тапып козенеклерни толдураджакъмыз,вертикаль боюнджа бугуньки дерсимизнинъ мевзусыны тапа билирмиз.

1.А. Озенбашлы не вакъыт Къырымгъа къайтып келе? Улу Ватан дженкинде.

2.Ватандашлар дженки вакътында «Миллет» газетасынынъ муаррири,сонъра исе……? «Миллий фирка»

3.

4. 1944 сенеси Совет ордусы Къырымгъа кельмезден эвель,не ерге кете? Романия

5.Насыл журналларда макъалелери басыла? Илери

6.Насыл шеэрде экимлик япа? Павлоград

7. «Дюнюмизин джанлы левхалары» эсеринде насыл левхалар косьтериле? Чекилюв,азаб.

8. Насыл комитетининъ эркянына кире ве чалыша? Иджра

У

л

у

В

а

т

а

н

дж

е

н

к

и

М

и

л

л

и

й

ф

и

р

к

а

Е

нъ

м

е

к

Р

о

м

а

н

и

я

И

л

е

р

и

П

а

в

л

о

г

р

а

д

Ч

е

к

и

л

ю

в

И

дж

р

а

Кроссворд чезмек. Слайд № 1

III. Дерснинъ мевзу ве макъсатларыны илян этюв. Слайд №1

Демек, бугунь дерсимизнинъ мевзусы Умер Ипчи онынъ омюр ёлу ве фаалиети,«Зейнеп тизе» икяеси. Слайд №2

IV. Янъы мевзуны анълатув.

Оджа: Базы талебелер арама иш (поисковая работа) беджердилер. Умер Ипчининъ омюр ёлу ве фаалиети акъкъында.

Талебе 1:

Умер Ипчининъ омюр ёлу. Слайд №3

Умер Бекир оглу Ипчи 1897 сенеси Багъчасарайда къайышчы къорантасында догъды. Секиз яшында бабадан оксюз къала ве омюрниннъ азап-хорлукъларыны башындан кечире. Бир тилим отьмек къазанмакъ ичюн, о чешит ерлнрде чалышмагъа меджбур ола: къавелерде-хызметкяр ола, ашханелерде –савут ювуджы, ишчи. Ачтан ольмемек ичюн,япмагъан иши къалмай. Мер, къардашларынынъ джаныны къуртармакъ ичюн яз айларында койлерде куньделик чалышып,анасыны ярдым эте.

Омюрнинъ агъыр ве шефкъатсыз олгъанына бакъмадан, Умернинъ гонълюне окъув-бильгиге авеслик,антылув,бахытлы келеджекке умют эте. Он дёрт яшына кельгенде, Умер башлангъыч кой мектибини битирип, Тавдаир медресесине окъумагъа кире.

Бильгисини арттырмакъ ичюн,Уфадаки Галия медресесине сербест динълейиджи олып окъуй.Лякин онынъ эсас мектеби омюр олды.

1921 сенеси Ипчи театргруппасыны тешкиль эте.артист,режисёр,сонъра исеКъырым девлет драма театрининъ мудири олып чалыша.

Эдебиятымызда гъает буюк иджадий асабалыкъ къалдыргъан языджымыз 1937 сенесиСталин репрессиясына огърап,чокъ йыллар лагерьлерде азап чекти.

1949с.джеза муддети толгъан сонъ азатлыкъкъа чыкъарылмады Томск шеэринде руху зайыфлар хастаханесине быракъылды.

Умэр Ипчи 1955 сенеси, январь 11-де Томск (Русие) рухий хасталыкълары хастаханесинде джан бере – эляк ола.

Талебе 2: Фаалиети.

Умер Ипчи къырымтатар несирини,шиириети ве драматургиясыны янъы мундеридженен зенгинлештирди. Миллий къараманнынъ сымасыны яратувгъа буюктен буюк иссе къошты. Медресе», «Эвлерге бакъкъанда» шиирлерини, «Гъазы Мансур», «Зейнеп тизе»,«Къакълыкъ базары»,«Ачлыкъ хатирелери»,«Куреш»,«Къартлар»,

«Багъчеван» ве дигер эсерлери юксек гъаелернен ашлангъан эсерлер сайыла.

Умер Ипчининъ «Алим»1924, «Ненкеджан ханым»1926, «мотор», «Азат халкъ»1930, «Душман» ве дигерпьесалары къырымтатар советдраматургиясыынъ эсасыны тешкиль этелер.

Беким даа меракълы малюматлар билесинъиз Умер Ипчи акъкъында?

V. «Зейнеп тизе» икяесинен таныш олмакъ.

1. Анълашылмагъан сёзлернинъ изааты. Слайд №4

Сандыракъламакъ – бредить

Мужде – награда

Серс – сырость

Нукъсанлыкъ – недостаток

Буллюр – чистый,блестящий.

Чаларгъан – поседевший

Тююрчикленип –затвердев

Тосун – бычок

Мешакъкъат – трудности

Солгун –бледный

2. Ифадели окъув. Саифе 160-163

Зынджырчыкъ иле окъув.

3.Кочюрюльме ибаресинен чалышмакъ: Слайд №5

«Юрегинден отлар къопа» насыл анълайсыз?

Бу кочюрюльме ибаресини насыл анълайсыз? ( пек аджына, хорлана, сагъына,асрет чеке).

4. Суаллерге джевап.

1)— Зейнеп тизе баласынынъ къайтмагъанына насыл азап чеке? Ананынъ айткъан сёзлерини тапып окъунъыз ве нетидже чыкъарынъыз.( Шаир ананынъ севгини косьтере).

Бу икяенинъ гъае ве мевзусы насыл? Шаир нени косьтермек истеди Зейнеп тизе ярдымынен? (Ананынъ образы иле дженкнинъ вахшийлигини) Слайд № 6

2)Икяеде насыл девир тасвирленгенине айры козь ташламакъ.

Дженк мевзусыны котермек:

Слайд № 7, 8,9,10

— Эсерде тасвирленген дженк вакъиалары къачынджы сенелерге аит? Дженк неге керек эди,онынъ нетиджеси не олды? Бу суаллерге джевап беринъиз.

Дженкнинъ МАКЪСАДЫ: Балаларнынъ джеваплары (исследовательская работа).

 Дженкнинъ акъыбети:

Икяе биринджи джиан дженки империалист муаребесининъ акъибетлери адий къырымтатар къорантасынынъ такъдиринде косьтериле. Дженкнинъ инсанлар такъдирине япкъан тесири психологик тасвир усулынен айдынлатыла,къараманларнынъ миллий сымасы яратыла.

— Дженк бу……..(фикирни девам этинъиз).(Джаиллик,ачлыкъ,янълызлыкъ,якъын адамлардан айырылмакъ). Слайд № 11

— «Дженк» сёзюне «Сенкан» тизмек.

Дженк – исим, сыфат – эки, фииль- эки, сизинъ мунасебетинъиз, исимге – синоним тапмакъ.

Дженк-дешетли(жестокая),аджымасыз(безжалостная),ольдюре(убивает),азаблай(мучает),эвсиз къалдыра(обездоливает),энъ къоркъунчлы(самая страшная в мире).Олюм(смерть).

VI. Пекитюв.

1) Аудирлев. Слайд № 12,13

1.Умер Ипчи догъды:

А) Багъчасарайда

Б) Акъмесджитте

В) Акъярда

2. У.Ипчи насыл омюрни кечире?

А) Койлерде оджалыкъ япа,эсерлер яза

Б) Театр группасыны тешкиль эте,артист,режисёр,театрининъ мудири олып чалыша.

В) Бутюн омрю койлерде куньделик чалыша.

3.У.Ипчи нелер яза эди?

А) Роман

Б) Икяе,шиир, повесть

В) Очерк, пьеса ве макъалелер.

4. «Зейнеп тизе» икяесинде У.Ипчи насыл девирни косьтере?

А) 1914 с. Биринджи джиан дженки

Б) Экинджи джиан дженки

В) Бир де бир девирни акс этмей.

5.Зейнеп тизе огълуны къач йыл беклей?

А) беш йыл

Б) эки йыл

В) еди йыл

6. Зейнеп тизе къач яшында эди?

А) 50- яшында

Б) 45-яшында

В) 65-яшында

7. «Юрегинден отлар къапа» сёз бирикмесининъ синонимини тапынъыз.

А) Къувана

Б) Бахтсыз корюне

В) Асрет чеке

8.Дженте ким гъалебе къазана?

А) Россия

Б) Германия

В) Ич бир мемлекет

9.Дженкнинъ акъибети?

А) Эр кес яхшы яшамагъа башлай

Б) Аналар бахтлы кунь кечирелер

В) Ачлыкъ,джаиллик,ёкъсуллыкъ.

9 суаль – 5 баа

7 суаль- 4 баа

5 суаль- 3 баа

VII. Рефлексия.

Оджа: Бугунь дерсимизде чалышмагъан талебе олмады. Мевзуны яхшы менимсегенинъиз анълашыла. Энди исе дерске аит олгъан мунесебетинъизни косьтеринъиз. Ралеринъизде ренкли карточкалар бар. Слайд № 14

Къырмызы карточка- Ич бир шей анъламадым,дерс меракълы дегиль.

Мавы ренк- мен чокъ шейлер анъладым, онынъ ичюн джевап бермеге къыйын олды.

Ешиль ренк- мен эр шей анъладым,эвель бильмеген малюматларны огрендим.

Фикирни девам эт:

Бугунь дерсте мен бильдим……………….

Бугунь дерсте мен огрендим………………

Бугунь дерсте таныш олдым……………….

Бугунь дерсте мен текрарладым…………….

VIII.Эвге вазифе.

1.Янъы сёзлерни эзберлемек.

2. 1-нджи ве 2-нджи джиан дженклери акъкъында къартларымызнынъ икяелерини язып алынъыз ве сыныфынъызда хатире альбомыны мейдангъа кетиринъиз. Слайд № 15

Аудирлев. _____________________________________

1.Умер Ипчи догъды:

А) Багъчасарайда

Б) Акъмесджитте

В) Акъярда

2. У.Ипчи насыл омюрни кечире?

А) Койлерде оджалыкъ япа,эсерлер яза

Б) Театр группасыны тешкиль эте,артист,режисёр,театрининъ мудири олып чалыша.

В) Бутюн омрю койлерде куньделик чалыша.

3.У.Ипчи нелер яза эди?

А) Роман

Б) Икяе,шиир, повесть

В) Очерк, пьеса ве макъалелер.

4. «Зейнеп тизе» икяесинде У.Ипчи насыл девирни косьтере?

А) 1914 с. Биринджи джиан дженки

Б) Экинджи джиан дженки

В) Бир де бир девирни акс этмей.

5.Зейнеп тизе огълуны къач йыл беклей?

А) беш йыл

Б) эки йыл

В) еди йыл

6. Зейнеп тизе къач яшында эди?

А) 50- яшында

Б) 45-яшында

В) 65-яшында

7. «Юрегинден отлар къапа» сёз бирикмесининъ синонимини тапынъыз.

А) Къувана

Б) Бахтсыз корюне

В) Асрет чеке

8.Дженте ким гъалебе къазана?

А) Россия

Б) Германия

В) Ич бир мемлекет

9.Дженкнинъ акъибети?

А) Эр кес яхшы яшамагъа башлай

Б) Аналар бахтлы кунь кечирелер

В) Ачлыкъ,джаиллик,ёкъсуллыкъ.